De Kerk van God wordt in een synode bijeengeroepen. Paus Franciscus vraagt ons om stil te staan bij ons ‘samen onderweg zijn’ als Kerk. (‘Samen onderweg’ is de letterlijke betekenis van ‘synodaliteit’.) Het idee is om naar elkaar te luisteren en om van elkaar te leren opdat wij gezamenlijk steeds beter Gods wil mogen doen. Maar hoe moet dat in de parochie? Het Centrum voor Parochiespiritualiteit is erg benieuwd hoe het proces zal verlopen. In dit artikel, de eerste van een reeks, doet CPS-stafmedewerker Tim Schilling verslag vanuit zijn eigen parochie in Utrecht.

(Zie ook zijn eerdere artikel “Een synode voor dromers.”)

Het begint altijd met gebed

Voor mij was het eerste teken van het synodale proces in de parochie een uitnodiging, doorgestuurd door onze pastoor, om deel te nemen aan de diocesane startviering in Apeldoorn. Op die manier gaf het aartsbisdom het goede voorbeeld: een voorwaarde van de paus is dat ons luisteren naar elkaar moet gefundeerd worden in ons gezamenlijke luisteren naar God. Een richtlijn voor synodale bijeenkomsten is dat ze altijd met een liturgie beginnen (een Eucharistieviering of bijvoorbeeld het gezamenlijke bidden van het getijdengebed) en met het bidden van het gebed om de Heilige Geest dat speciaal voor de synode geschreven is.

Wat moeten we hiermee?

Kort daarna zag ik ‘Synodaliteit’ op de agenda staan van onze parochiële pastoraatsgroep, waar ik lid van ben. Daarbij kregen we een zestal stukken van het aartsbisdom als bijlage, waaronder een inleidende brief van de kardinaal; een model-uitnodigingsbrief; twee documenten van het Vaticaan; het gebed voor gebruik bij het proces; en een stuk met richtlijnen van de Nederlandse bisschoppen. Heel mooi en nuttig, maar in totaal waren dat meer dan honderd pagina’s! Tijdens de vergadering merkte ik dat ik de enige was die zich behoorlijk verdiept had in het materiaal. Bij mij kon het omdat het bij mijn werk hoort voor het CPS.

De vraag aan de pastoraatsgroep was: Wat betekent deze oproep tot synode voor de parochie? Wat kunnen we hiermee? Onder leiding van de pastoor vormden we een kerngroep om het synodaal proces in de parochie op gang te brengen.

Nederlanders zijn praktisch, en ik ook

Bij de eerste vergadering van de kerngroep keken we eerst nuchter naar wat concreet van ons verwacht werd als parochie en wanneer alles klaar moest zijn. In de stukken van het aartsbisdom werden de volgende actiestappen genoemd:

  1. Kernteam vormen om het proces in de parochie te begeleiden;
  2. Uitnodigingsbrief (voor deelname aan het gesprek) aan parochianen sturen;
  3. Voorbereidend document en vademecum op website van de parochie publiceren;
  4. Synodale gesprekken voeren met parochianen maar ook met randkerkelijken en buitenstaanders; met voorafgaand aan elk gesprek een liturgische viering;
  5. Kort verslag van gesprekken in de parochie maken en naar aartsbisdom sturen (vóór 1 april 2022).

Uitdagingen

Sommige van de bovengenoemde stappen zijn eenvoudig gemaakt. Een kernteam vormen en twee documenten op de website plaatsen hebben we meteen kunnen doen. Moeilijker om te weten is hoe precies dit luisterproces vorm moet krijgen. De Nederlandse bisschoppen hebben drie thema’s aangewezen voor bespreking in de parochie. Dat zijn (1) vieren, (2) medeverantwoordelijkheid voor missie, en (3) dialoog in Kerk en samenleving. Bij elk thema zijn er vijf vragen bedacht. Stel je voor dat we honderd deelnemers vinden in de parochie en dat elk deelnemer antwoord geeft op de 15 vragen. Hoe moeten we de vragen stellen? (In een live bijeenkomst? Schriftelijk?) En hoe moeten we die grote hoeveelheid informatie reduceren tot en samenvatting van maximaal twee pagina’s, want dat is wat van parochies gevraagd wordt. Vanuit de verslagen van de parochies wordt daarna een verslag van tien pagina’s gemaakt door het aartsbisdom dat vervolgens gestuurd wordt naar de Nederlandse bisschoppenconferentie waar alweer een verslag wordt gemaakt dat uiteindelijk meegenomen zal worden als werkstuk bij de bisschoppensynode van oktober 2023. Het doet me denken aan de oude cartoon waar een tandenstoker van een boom wordt gemaakt.

Maak het proces nuttig voor uw eigen parochie

Laatst keek ik naar een webinar van ‘Space for Grace’, het kerkelijke vernieuwingsfonds van Porticus. Aan de presentators, p. Nikolaas Sintobin en prof. Erik Borgman, allebei goed thuis in het pastorale veld, vroeg ik of ze tips hebben voor parochies aan het begin van het synodaal proces. Borgman: “Zie het niet als een waslijst die je af moet vinken. Gebruik het proces om je eigen parochie beter te maken. Loop niet vast in vragen zoals, ‘Gaan de bisschoppen hier iets mee doen?’ Maak er zelf iets moois van.”

Sintobin: “Maak het niet te ingewikkeld. Vraag je je af, Wat hebben wij ervaren in de afgelopen jaren? Waar hebben we pijn gevoeld. Waar is openheid geweest? Waar is God aan het werk geweest? Wees niet bang voor spanning tijdens het proces. Spanning is nodig. Het is een teken van leven.”

Tim Schilling