Op zaterdag 9 december jl. sprak Mgr. De Korte in Nijmegen – op uitnodiging van het Centrum voor Parochiespiritualiteit (CPS) – over “De Toekomst van de Kerk.” Ruim 100 mensen uit Nijmegen en omliggende dorpen wisten op deze zaterdagmorgen met sneeuw het buurtgebouw van Roomsch Leven tegenover klooster Brakkenstein te bereiken. Hieronder vindt u een samenvatting van zijn lezing, opgetekend door stafmedewerker Tim Schilling.

Een kwetsbare Kerk

Bisschop de Korte opende met de constatering dat de Kerk in Nederland kwetsbaar is geworden. Sinds de jaren zestig van de vorige eeuwig heeft een drastische afname plaats gevonden in kerkbetrokkenheid. Regelmatig kerkbezoek onder katholieken is gedaald van 60% naar 6%. Vergeleken met vroeger is ook de kennis van de geloofsinhoud flink verminderd. Verder is er “sprakeloosheid” ontstaan onder de gelovigen: velen hebben moeite om hun geloof te verwoorden en te delen. Dit laatste noemde Mgr. De Korte “een ramp voor de geloofsopvoeding.” Het valt hem op dat menige katholiek spreekt liever over geloof in bepaalde normen en waarden (“Ik geloof in gerechtigheid”) dan over geloven in God. De persoonlijke relatie met God ontbreekt. Structuren die vroeger geloof steunden in het dagelijkse leven (bijvoorbeeld bidden voor het eten, de school Mis en devoties) zijn nu grotendeels uit beeld verdwenen.
De Bisschop maakt zich ook zorgen om “relatief gesloten parochies en kerkelijke gemeenten”. Hij vraagt zich af hoe uitnodigend onze parochies zijn.

Lichtpunten

Maar Mgr. De Korte zie ook lichtpunten. Weliswaar is de katholieke gemeenschap kleiner geworden, het blijft nog altijd een omvangrijke minderheid, met twee miljoen mensen die zich katholiek noemen. Met de bestaande mensen en middelen heeft de Kerk (in samenwerking met de Heilige Geest) nog veel te bieden aan de Nederlandse samenleving.

Ook belangrijk om te beseffen, volgens de Bisschop, is het verlangen naar het goddelijke dat diep in elke mens leeft. Door onze relatie als Kerk met de levende God, hebben we iets wezenlijks te bieden aan de samenleving. Taak voor de Kerk is om met mensen mee te lopen in hun zoeken naar transcendentie: om het religieus verlangen van mensen te verbinden met Christus.

Het verleden niet idealiseren

Bij het evalueren van de huidige situatie, zei Mgr. De Korte, moeten we opletten voor het idealiseren van het verleden. Hij vraagt zich af of het “Rijke Roomse leven” altijd zo rijk was als we vaak denken. Het was ook, zei hij, een tijd gekenmerkt door sociale controle een groepsgedrang, waarin veel mensen naar de kerk gingen omdat het “moest”, niet omdat ze per se wilden. Tijdens een bezoek aan Nederland in 1947 – op het hoogtepunt dus van het Rijke Roomse leven –   vroeg Karol Wojtyla (de latere paus Johannes Paulus II) zich af hoe diep het geloof hier in Nederland werkelijk ging. Dit is de vraag in elke tijdperk, zei Mgr. De Korte. Er is altijd gradatie in geloof en participatie.

Bovendien horen obstakels en uitdagingen er ook altijd bij. De Bisschop beveelt Vreemdelingen en Priesters aan om te lezen, een boek van de protestantse theoloog Stefan Paas uit 2015. Paas beschrijft de huidige kerkelijke situatie als één van ballingschap, iets wat Gods volk nooit vreemd is geweest in de heilsgeschiedenis. We moeten steeds weer leren vertrouwen op God en niet op het eigen kunnen.

Uitdagingen voor de nabije toekomst

De twee belangrijkste opdrachten voor de Kerk in de komende tijd zijn volgens Mgr. De Korte:

  1. Goed ervoor zorgen dat herstructurering van de parochies, waar nodig, zorgvuldig en slim gebeurt.
  2. Motiveren en missioneren.

Parochies moeten rekening houden met de nieuwe werkelijkheid: dat de volkskerk veranderd is in een “keuzekerk”. In de samenleving zijn geloof en kerkbezoek niet meer vanzelfsprekend. Bouwen aan de toekomst betekent eerst dat we goed omgaan met de bestaande mensen en middelen. Waar reorganisatie van de parochie aan de orde is, moet dat gebeuren met maatwerk en fijngevoeligheid. Verder moeten gemeenschappen en individuele christenen meer naar buiten treden met hun geloof.

Speerpunten voor vernieuwing zijn volgens Bisschop de Korte:

  1. De geloofscrisis, die onder de kerkcrisis ligt, moet aangepakt worden. De geloofsverkondiging en catechese zouden Christus ter sprake moeten brengen. Meer dan normen, waarden en deugden is het christelijk geloof een relatie met Christus.
  2. De volksvroomheid, een belangrijke voedingsbron voor geloof, moet gekoesterd en verdiept worden. (Voorbeeld: Elk jaar in de St. Jan in Den Bosch worden er 250,000 waxine lichtjes gebrand voor het beeld van Maria. Hoe kan dit geloof verder aangewakkerd worden, zonder bijvoorbeeld in dit geval Maria van Jezus te isoleren?)
  3. Gezins- en familiepastoraat zijn nodig om de “omgekeerde pyramide” te doorbreken (Verhoudingswijze zijn er veel oudere gelovigen en weinige jonge gelovigen). Bij het vieren van het doopsel, is het nodig om de verantwoordelijkheid van het doopsel te benadrukken.
  4. De Kerk moet dienstbaar zijn aan de wereld. Voorbeelden: zorg voor armen, vluchtelingen, het milieu; werken voor gerechtigheid.
  5. Kleine gemeenschappen en netwerken bieden kansen voor groei in geloof en verbondenheid met elkaar.
  6. De Kerk wordt sterker door samenwerking met anderen, en met name in de oecumene.
  7. Vertrouwen op Jezus is het fundament, want Hij draagt de Kerk en de wereld.