“Laat de kinderen bij Mij komen” (Marcus 10,13)

Kinderen zijn niet de toekomst van de Kerk, maar ze maken deel uit van de Kerk van vandaag. Elke gedoopte is volledig lid van de Kerk en heeft iets bij te dragen aan de gemeenschap en de zending van de Kerk (Catechismus van de Katholieke Kerk, 1213). Daarom is het belangrijk dat kinderen, net zoals volwassenen, actief deel kunnen nemen aan de liturgie. Hieronder een aantal tips die laten zien hoe dat kan.

  1. Een basisvoorwaarde van alle vieringen van de Kerk is dat God en niet de mens centraal staat. Het is niet anders met een gezinsvriendelijke of kindvriendelijke viering van de Eucharistie. Wat zulke vieringen anders maakt is de poging om de toegankelijkheid te verhogen opdat ook de kleinste deelnemers Christus kunnen vinden in de liturgie.
  2. Ook een “gezinsvriendelijke” Eucharistieviering is en blijft een Eucharistieviering, en daarbij zijn bepaalde richtlijnen van toepassing. In het Directorium voor de Eucharistievieringen met Kinderen (Nationale Raad voor Liturgie, 1979) vindt men de basisregels voor zulke vieringen. Deze richtlijnen hoeven we niet als beperkingen te zien aan de creativiteit. Integendeel bieden ze een raamwerk dat vorm en sterkte geeft aan de viering.
  3. Bij Eucharistievieringen met kinderen: denk eerder aan vereenvoudigen en inkorten dan aan toevoegen. De liturgie heeft al elementen in zich die interessant zijn voor kinderen (mensen onder elkaar, een sfeervolle ruimte, muziek, spannende verhalen), maar het kan zijn dat de manier waarop dit aangeboden wordt, te hoog gegrepen is voor een kind. Misschien zijn de sfeer en muziek te zwaar, de lezingen en preek te ingewikkeld, de viering te lang. Maak de viering toegankelijker door te kiezen voor boeiender muziek, eenvoudiger lezingen (zie het Evangelieboek voor vieringen met kinderen, Nationale Raad voor Liturgie, 2011), een kortere preek en een korter Eucharistisch gebed. We hoeven geen nieuwe symbolen of activiteiten toe te voegen aan de liturgie. De bestaande vormen zijn al rijk genoeg, als we ze goed benutten.
  4. Een kinderwoorddienst maakt Gods woord verstaanbaar voor kinderen. Tijdens de lezingen en preek krijgen de kinderen de Bijbelse boodschap van die dag te horen in eenvoudiger taal. Belangrijk hier is dat de verkondiging gebeurt vanuit warme betrokkenheid met de kinderen. Tip: vertel zoveel mogelijk het Bijbelverhaal in plaats van voor te lezen. Typische valkuilen van de kinderwoorddienst zijn taal die te moeilijk is (wees concreet en duidelijk) en verwerkingsvormen die weinig te maken hebben met de inhoud van de lezingen. Er is niks mis met kleuren, knutselen of spelen als verwerkingsvorm zolang het Evangelie hierdoor beter landt bij de kinderen. Voor een goede kinderwoorddienst is een goede voorbereiding vereist. Voor ideeën en materiaal zie Samuel Advies en Kinderwoorddienst.nl.
  5. Verhoog de actieve deelname van kinderen. Kinderen hebben veel energie. Een uur lang stilzitten is veel van ze gevraagd. Om een viering kindervriendelijk te maken, denk aan de verschillende manieren waardoor kinderen actief deel kunnen nemen aan de viering. Bijvoorbeeld: Kunnen ze meezingen? (Zijn de liederen aantrekkelijk een eenvoudig?) Kunnen ze zien? (Achter in de kerk zitten maakt het moeilijk.) Is de kerk mooi van binnen? (Kan hier iets aan gedaan worden? Zijn er opvallende veranderingen gedurende het liturgische jaar?) Kennen ze de gesproken formules van de viering? (Zijn ze ooit aangeleerd?) Zijn de lezingen verstaanbaar? (Is er een kinderwoorddienst?) Lezen kinderen zelf ooit voor in de kerk (ook bij de voorbede of mededelingen)? Richt de voorganger zich ooit op de kinderen in zijn overweging? Doen kinderen mee als misdienaar? Brengen ze de gaven voor? Zorgen ze voor de collecte? (Geven ze zelf geld?) Treden ze op als koorleden? En wat gebeurt er na de viering? Zijn er limonade en koekjes voor de kinderen? Zijn er kleurplaten en prentenboekjes beschikbaar? Mogen ze een kaarsje aansteken?
  6. Zie de viering in ruim perspectief. Hoe meer de viering aansluit bij hun dagelijkse leven, des te meer zullen mensen de viering waarderen. Kinderen én hun ouders vinden het belangrijk om kennissen en vrienden tegen te komen in de kerk. Dus werk aan de vitaliteit van de parochiegemeenschap. Sta stil bij de volgende vragen: Is de parochie zichtbaar in zijn omgeving? Hoe wordt het gezien? (Als warm, aantrekkelijk, uitnodigend?) Is er een relatie tussen (katholieke) school en parochie? Biedt de parochie gelegenheden naast de vieringen voor contact met medegelovigen (door bezinningsbijeenkomsten, cursussen, diaconale werk, eetgelegenheden etc.)? Worden mensen actief benaderd om mee te doen als vrijwilliger? Is er voor kinderen in de parochie meer dan alleen maar de viering?
  7. Houd zoveel mogelijk heel de (kerkelijke, menselijke) familie bij elkaar. In plaats van “elk zijn eigen viering” (de kleuterviering, de tienerviering etc.) gaat onze voorkeur uit naar één Eucharistieviering waar iedereen zich welkom voelt. In een katholieke viering moet er in principe ruimte zijn voor ons allemaal. Door eenheid in de viering proeven we en dragen we ook bij aan de eenheid van de wereldkerk.  Door samen te vieren, zien we ook beter de vele gedaantes van Christus, waardoor Hij zich aan ons doet kennen.
  8. Blijf vertrouwen op God. Dit is niet de makkelijkste tijd voor de Kerk, maar Jezus zei nooit dat het gemakkelijk zou zijn. Hij heeft ons alles gegeven – en “zijn liefde kent geen grenzen.” Dus:  “Ga zijn poorten binnen om Hem te danken… dank Hem, prijs zijn heilige naam”! – Psalm 100,4-5

Tim Schilling